Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Reumatika - Centrum Reumatologii w Warszawie -

Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK)

Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK) to przewlekły proces zapalny obejmujący stawy krzyżowo- biodrowe, stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste i więzadła kręgosłupa. Zaczyna się zwykle pomiędzy 20 a 30 rokiem życia. Dotyczy głównie mężczyzn, którzy chorują 9 razy częściej niż kobiety.

Choroba często rozwija się skrycie, przez wiele lat nie dając silnych dolegliwości skłaniających chorych do konsultacji lekarskiej. Proces zapalny rozpoczyna się zwykle od stawów krzyżowo- biodrowych, co powoduje zwykle bóle w okolicy odcinka lędźwiowego kręgosłupa i pośladków, promieniujące do pachwin, nasilające się podczas spoczynku, przede wszystkim w nocy. Charakterystyczne jest poranne uczucie sztywności kręgosłupa. W sposób wstępujący zajmowane są kolejne odcinki kręgosłupa: stawy właściwe kręgosłupa, stawy żebrowo kręgowe, mostkowo-obojczykowe, pierścienie włókniste krążków m/kregowych i więzadła kręgosłupa. W miejscach objętych zapaleniem odkładane są sole wapnia i następuje proces kostnienia. Chory odczuwa bóle objętych procesem zapalnym stawów, ale również bóle w klatce piersiowej nasilające się przy wdechu. Następuje stopniowa zmiana sylwetki: przodopochylenie, pogłębienie kifozy piersiowej i zniesienie lordozy lędźwiowej. Na tym etapie choroba nie stanowi już trudności w ustaleniu diagnozy. Charakterystyczne jest wyraźne zmniejszanie bólu pod wpływem ćwiczeń i przyjmowanych NLPZ.

U około 20 % chorych pierwszymi objawami ZZSK są nawracające zapalenia tęczówki i/lub wysiękowe zapalenie pojedynczych stawów kolanowych i/lub skokowych.

Tylko u niewielu chorych dochodzi do zajęcia stawów obwodowych, najczęściej biodrowych. Często stwierdza się również zapalenie przyczepów ścięgnistych, np. ścięgna Achillesa.

Do objawów pozastawowych towarzyszących ZZSK należą: zapalenie tęczówki (25% chorych), niedomykalność zastawek aorty jako następstwo zapalenia aorty, zaburzenie przewodnictwa mięśnia sercowego, włóknienie górnych płatów płuc, przewlekły stan zapalny w przewodzie pokarmowym i amyloidoza.

Wśród badań dodatkowych najważniejsze znaczenie mają badania radiologiczne. Stwierdza się zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych (niezbędne do pewnego rozpoznania ZZSK), cechy kwadratowienia trzonów kręgów a w późniejszych okresach syndesmofity (mostki kostne łączące sąsiednie kręgi).

W badaniach surowicy krwi na początku choroby może nie być istotnych odchyleń. Często jednak obserwuje się mierne podwyższenie wskaźników aktywności zapalnej – OB, CRP, alfa 2 globulin. Ponadto może występować niedokrwistość mikrocytarna i hipergammaglobulinemia. Badania te nie są jednak dobrym miernikiem aktywność procesu zapalnego. Antygen HLA B27 występuje u około 95% chorych, ale badanie to nie ma znaczenia diagnostycznego, ponieważ występuje również w populacji osób zdrowych i wśród chorych na inne choroby reumatyczne.

Leczenie ZZSK obejmuje:

1. Edukacja chorego i fizykoterapia. Bardzo ważna jest nauka chorego ćwiczeń wzmacniających mięsnie brzucha i grzbietu oraz oddychania, które powinien systematycznie wykonywać.
   
   
2. Lekami z wyboru są NLPZ podawane na noc i wcześnie rano.
   
3. Przy braku efektywności NLPZ i zajęciu stawów obwodowych lub przy znacznej aktywności choroby stosuje się w leczeniu sulfasalazynę lub methotrexatem. Jest również wiele doniesień na temat skuteczności podawania leków biologicznych, anty TNF alfa, u chorych z ciężkim przebiegiem ZZSK.
   
4. Należy intensywnie leczyć zapalenie tęczówki, jeżeli wystąpi, gdyż nie leczone może doprowadzić do utraty wzroku (leczenie glikokortykoidami, najczęściej pozagałkowo).

ZZSK przebiega najczęściej z okresami remisji i zaostrzeń, prowadząc do całkowitego usztywnienia kręgosłupa oraz ograniczenia rozszerzalności oddechowej klatki piersiowej. Czasem następuje całkowite usztywnienie klatki piersiowej prowadzące do zaburzeń oddychania. Wczesne rozpoznanie choroby i podjęcie właściwego leczenia znacznie zwiększa szansę chorych na zachowanie dobrej sylwetki i prawidłowej mechaniki oddychania.