czwartek, 17 października 2013

Ocena skuteczności kinezyterapii w leczeniu zachowawczym dzieci ze skoliozą idiopatyczną I°-Katarzyna Latacka, Wojciech Hagner, Krystyna Nowacka

Wstęp: Skolioza idiopatyczna to trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa. Stanowi ona dość powszechny problem u dzieci i młodzieży. Aby zahamować i skorygować deformację konieczne jest szybkie jej wykrycie i znalezienie najbardziej efektywnego modelu postępowania.
Cel: Celem niniejszej pracy jest przedstawienie i porównanie wyniku badań prowadzonych w 2007 roku oraz na ich podstawie ocena efektywności kinezyterapii w leczeniu zachowawczym skoliozy idiopatycznej I° u dzieci prowadzonej w sposób indywidualny (I grupa) i prowadzonej w sposób grupowy (II grupa) oraz wykazanie skuteczności stosowanych w programie usprawniania ćwiczeń asymetrycznych.
Materiał i metody: Materiał niniejszej pracy stanowią badania zgromadzone w Katedrze i Klinice Rehabilitacji w szpitalu im. A. Jurasza w Bydgoszczy prowadzone wśród dwóch grup dzieci ze stwierdzoną skoliozą I° leczonych zachowawczo. W skład obu grup badawczych wchodziło 16 osób (I grupa – 13 dziewcząt i 3 chłopców, II grupa 10 dziewcząt i 6 chłopców). Wiek dzieci w chwili rozpoczęcia badania wynosił średnio 9 lat. Badanie wykonano dwukrotnie – na początku i na końcu prowadzonego usprawniania. Polegało ono na ocenie progresji skrzywienia na podstawie KBPC (Komputerowe Badanie Postawy Ciała).
Wyniki: Wyniki parametrów branych pod uwagę podczas komputerowego badania postawy ciała uległy poprawie w I grupie. W grupie II nastąpiła ich regresja.
Wnioski: Kinezyterapia jest skuteczną metodą leczenia zachowawczego dzieci ze skoliozą I° szczególnie jeśli jest prowadzona w sposób indywidualny. Ćwiczenia asymetryczne przynoszą duże korzyści terapeutyczne.
WSTĘP
Skolioza idiopatyczna jest zniekształceniem kręgosłupa zachodzącym w trzech płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i osiowej. Jej etiologia niestety nie została jeszcze dokładnie poznana. Skrzywienie kręgosłupa stało się epidemią ostatnich lat. Ze względu na powszechność tego zjawiska oraz jego wagę i niesione konsekwencje powstało wiele teorii starających się wyjaśnić przyczynę i znaleźć źródło problemu, lecz żadna z nich nie jest w pełni wiarygodna (1, 2, 3). Najbardziej narażone na jej powstanie są dzieci w okresie przyspieszonego wzrostu: między 6 a 24 miesiącem życia, 5 a 8 oraz 11 a 14 rokiem życia. Wtedy tendencja do progresji skoliozy jest największa. Przeoczenie powstania i pogłębiania się wady w tym okresie znacznie pogarsza rokowanie wyleczenia.
Scoliosis Research Society podaje, że skolioza jest wygięciem kręgosłupa, którego kąt mierzony metodą Cobba, na zdjęciu rentgenowskim w projekcji przednio-tylnej w pozycji stojącej, wynosi przynajmniej 10°. Ze względu na wielkość kąta skrzywienia skoliozy dzieli się na skrzywienie I stopnia – gdy wielkość kątowa nie przekracza 30°, skrzywienie II stopnia – gdy mieści się ono w przedziale od 30° do 60°, skrzywienie III stopnia – o wielkości kątowej pomiędzy 60° a 90° oraz IV stopień skrzywienia powyżej 90° . Jeśli skolioza nie przekroczy wartości 40°-45° stosuje się leczenie zachowawcze polegające na systematycznej obserwacji, kinezyterapii oraz gorsetowaniu. Leczenie zachowawcze ma za zadanie zatrzymanie postępów skrzywienia, wyrównanie skrzywienia bądź jego zmniejszenie, usunięcie przykurczów więzadłowych i mięśniowych głównie w obrębie grzbietu i miednicy oraz wypracowanie nawyku prawidłowej postawy i poprawę ogólnej wydolności fizycznej. Leczenie operacyjne stosuje się u dzieci, które nie osiągnęły jeszcze dojrzałości kostnej i u których skolioza wg Cobbe’a przekroczyła kąt 40°-45°.
Aby zahamować i skorygować deformację oraz ograniczyć problemy, które mogą wyniknąć w przyszłości, konieczne jest szybkie wykrycie rozwijającej się skoliozy i znalezienie najbardziej efektywnych modeli postępowania w procesie usprawniania pacjentów, których ona dotyczy.
Celem niniejszej pracy jest:
ocena wpływu kinezyterapii prowadzonej w sposób systematyczny na wynik leczenia zachowawczego skoliozy idiopatycznej I°,
porównanie efektywności terapii prowadzonej indywidualnie z terapeutą z terapią prowadzoną grupowo,
wykazanie skuteczności ćwiczeń asymetrycznych w zahamowaniu progresji skrzywienia w obrębie kręgosłupa.
MATERIAŁ I METODY
Materiał niniejszej pracy stanowią badania zgromadzone w Katedrze i Klinice Rehabilitacji w szpitalu im. A. Jurasza w Bydgoszczy prowadzone w 2007 roku pod kierunkiem prof. dr hab. n. med. Wojciecha Hagnera. Obejmują one 2 grupy badawcze, tj. 32 pacjentów ze zdiagnozowaną skoliozą idiopatyczną I° stopnia. Średnia wieku badanych wynosiła 9 lat.
W skład pierwszej grupy badawczej wchodziło 16 pacjentów – 13 dziewcząt i 3 chłopców. Zajęcia korekcyjne prowadzone były 2 razy w tygodniu przez wyspecjalizowanego terapeutę metodą ćwiczeń asymetrycznych. Badani kontynuowali terapię również w domu w pozostałe dni tygodnia pod okiem opiekunów, których pomoc polegała na korekcji postawy i pozycji wykonywanych ćwiczeń.
Druga grupa badawcza obejmowała również 16 osób: 10 dziewcząt i 6 chłopców. Badani byli rehabilitowani bez indywidualnego nadzoru terapeuty w warunkach domowych pod okiem opiekuna i na gimnastyce korekcyjnej prowadzonej grupowo w szkole i innych ośrodkach.
Obie badane grupy ćwiczyły 5 razy w tygodniu przez 45 minut dziennie.
Podczas rocznej obserwacji dokonano dwóch badań kontrolnych, na początku i na końcu prowadzonego leczenia zachowawczego. Pacjentów obu grup poddano ocenie progresji skrzywienia na podstawie KBPC, czyli Komputerowego Badania Postawy Ciała. Urządzenie to jest najnowszą konstrukcją integrującą systemy analizy przestrzeni typu MORA/ISIS. Badanie opierało się na założeniach fotogrametrii. Jego wykonanie polegało na zebraniu pomiarów antropometrycznych z wykonanego zdjęcia badanej powierzchni, mającego postać mapy wysokościowej. Jej uzyskanie możliwe było dzięki urządzeniu wyświetlającemu na plecach badanego pacjenta linie o precyzyjnie określonych parametrach. Zniekształcenia wyświetlanych linii rejestrował komputer. Metoda była realizowana przez obserwację obrazu kamerą typu CCD, która przetwarzała go na sygnał cyfrowy. Podczas badania najpierw na ciele pacjenta zaznaczano punkty charakterystyczne, następnie stawiano go w odległości 2,5 m od urządzenia projekcyjnego w polu widzenia kamery. Komputer rejestrował automatycznie kilkadziesiąt zdjęć, z których wybierano najbardziej odpowiadające prawidłowemu ustawieniu pacjenta. Na jego podstawie oraz wprowadzanych danych pacjenta komputer podawał trójwymiarowe współrzędne badanej powierzchni oraz parametry określające postawę ciała w trzech płaszczyznach, wraz z graficznym przedstawieniem wyników.
W badaniu wzięto pod uwagę:
różnicę wysokości barków (parametr ten określa nachylenie linii łączącej bark prawy z lewym względem poziomu; wartość podana w milimetrach oznacza różnicę wysokości położenia barków),
różnicę wysokości dolnych kątów łopatek (parametr ten określa nachylenie linii łączącej lewy dolny kąt łopatki z prawym względem poziomu, wartość podana w milimetrach oznacza różnicę wysokości położenia kątów),
różnicę oddalenia dolnych kątów łopatek od kręgosłupa (parametr określa różnicę odległości od kręgosłupa lewej łopatki od prawej,)
kąt skręcenia miednicy (parametr określa nachylenie linii łączącej kolce biodrowe tylne-górne względem poziomu w płaszczyźnie strzałkowej),
różnicę wysokości trójkątów talii,
różnicę szerokości trójkątów talii.
Przed rozpoczęciem terapii w I grupie badawczej wśród 31% osób asymetria barków mieściła się w granicach normy, a po zakończeniu terapii u 38%. Procent osób z największą różnicą wysokości barków zmniejszył się z 31% na 13%. W II grupie badawczej prawidłową wartością tego parametru charakteryzowało się podczas pierwszego badania 74% osób, a podczas drugiego już tylko 31% badanych. Ponadto zwiększył się procent osób z największą asymetrią (wartość poza normą, >10 mm) z 13 % na 19% oraz ze średnim odchyleniem (wartość poza normą, 5-10 mm) z 13% na 50%.
W przypadku wysokości dolnych kątów łopatek na początku terapii w granicach normy mieściło się 56% badanych z I grupy, a na jej końcu 62%. Zmniejszeniu uległa również grupa z największą asymetrią z 38% na 19%. W grupie II pod wpływem prowadzonego usprawniania procent osób mieszczących się w granicach normy zmniejszył się z 68% na 37%. Zwiększył się również udział procentowy osób o największym odchyleniu z 13% na 38% oraz o średnim odchyleniu z 19% na 25%.
Różnica odległości dolnych kątów łopatek od kręgosłupa wśród pacjentów z I grupy pod wpływem rehabilitacji nie uległa zmianie. W grupie II nastąpiło obniżenie procentowej ilości badanych z prawidłowym wynikiem z 50% na 31%, oraz ze średnim odchyleniem z 19% na 44%. Procent badanych z największym odchyleniem wzrósł z 31% na 25%.
Różnicę wysokości kątów talii w granicach normy na początku rehabilitacji miało 25% osób w I grupie. Po upływie roku 44%. Grupa osób z największą asymetrią zmniejszyła się o 25%. W grupie II na początku w granicach przyjętych za normę znalazło się 62% osób, po terapii ilość procentowa tych osób uległa zmniejszeniu do 19%. Udział procentowy osób o największym odchyleniu zwiększył się z 19% na 38%, oraz z zakresu 5-10 mm z 19% na 43%.
Pod wpływem rocznej terapii w I grupie badawczej procent pacjentów z różnicą szerokości kątów talii w granicach normy zwiększył się z 19% na 63%, a w grupie II z 31% na 50%. Procent osób z największą asymetrią w I grupie uległ obniżeniu z 56% na 31%, a w II grupie z 56% na 19%.
Prawidłowy kąt nachylenia miednicy podczas pierwszego badania w I grupie badanych miało 67% osób, a podczas drugiego badania już 81% osób. W grupie tej uległa także zmniejszeniu grupa osób z asymetrią od 5° do 10° z 33% na 19%. W grupie II procent osób z prawidłowym kątem pochylenia miednicy zmniejszył się z 94% na 87%, wzrósł natomiast procent osób ze średnim odchyleniem z 6% na 13%.
WYNIKI
Szybki rozwój środowiska oraz nieodpowiedni tryb życia społeczeństwa wywierają niekorzystny wpływ na organizm człowieka, prowadząc do zaburzeń w budowie, postawie ciała mogących odbić się na funkcjonowaniu narządów wewnętrznych, co wyjaśnia stwierdzenia, że skolioza jest chorobą ogólnoustrojową. Ciągłe nią zainteresowanie świadczy o powszechności tego problemu. Od wielu lat prowadzi się badania, które jednoznacznie wskazałyby najskuteczniejszy model leczenia.
Podsumowując rezultat przeprowadzonego porównania i analizy wyników badań wpływu kinezyterapii na leczenie zachowawcze dzieci ze skoliozą idiopatyczną I°,
zgromadzonych w Katedrze i Klinice Rehabilitacji w szpitalu im. A. Jurasza w Bydgoszczy, prowadzonych w 2007 roku, stwierdza się jej efektywność, szczególnie gdy jest ona prowadzona w sposób indywidualny metodą ćwiczeń asymetrycznych. Ćwiczenia te wzmacniają mięśnie przykręgosłupowe, mięśnie grzbietu i stawów obwodowych. W pierwszej kolejności prowadzą one do rozciągnięcia mięśni po wypukłej stronie skrzywienia, a następnie skracają i wzmacniają mięśnie po stronie wypukłej. „W zależności od położenia wygięcia stosuje się ćwiczenia sterowane górną częścią kręgosłupa i obręczą barkową, albo sterowane dolnym odcinkiem kręgosłupa i miednicą. W treningu wzmacniającym ćwiczenia są oparte na pełnym skurczu, a rozciągnięciu niepełnym”. Zbliżenie przyczepów mięśniowych uzyskuje się poprzez skośne ustawienie miednicy i barków oraz derotacyjne ustawienie kręgosłupa. Błędem jest wykonywanie ćwiczeń z niepełnym skurczem, a z pełnym rozciąganiem. Przykurczone grupy mięśniowe rozciąga się metodą poizometrycznej relaksacji mięśni, w odpowiednich, izolowanych pozycjach wyjściowych. Aby rozluźnić napięte mięśnie stosuje się również masaż. Wg Nowotnego ćwiczenia symetryczne stosowane aby wzmocnić mięśnie długie grzbietu mogą spowodować progresję skrzywienia.
Bardzo ważne jest indywidualne podejście do każdego pacjenta, w zależności od wartości skrzywienia, z możliwością ciągłego monitorowania jego postawy. Bardzo istotnym elementem terapii jest uświadomienie osób ze skoliozą o powadze ich przypadłości. Im wyższy poziom świadomości pacjenta, tym większa współpraca z terapeutą i jednocześnie lepsze wyniki leczenia.
Terapia grupowa nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty terapeutyczne. Najprawdopodobniej jest to związane z brakiem nadzoru podczas wykonywanych ćwiczeń, przyjmowaniem nieprawidłowej pozycji w ich trakcie. Ponadto skolioza jest schorzeniem, które za każdym razem wymaga innego podejścia. Omówione w tej pracy badania potwierdziły, że osoby ćwiczące indywidualnie osiągają zdecydowanie lepsze efekty terapeutyczne, a zajęcia grupowe mogą prowadzić do pogłębienia deformacji kręgosłupa. Efektywny model postępowania w przypadku zachowawczego leczenia skolioz idiopatycznych I° stanowi zatem kinezyterapia prowadzona w sposób indywidualny metodą ćwiczeń asymetrycznych.
Dzieci i młodzież, u których stwierdzono skoliozę idiopatyczną I° powinny być zachęcane do aktywności fizycznej. Należy zadbać również o właściwy ich odpoczynek oraz odżywianie.
WNIOSKI
1. Na podstawie uzyskanych wyników badań stwierdza się znaczną wartość kinezyterapii w leczeniu zachowawczym skolioz idiopatycznych I°, która pozwala zahamować progresję schorzenia, bądź zmniejszyć wartość schorzenia.
2. Analiza wyników badań pozwala stwierdzić, że kinezyterapia prowadzona w sposób indywidualny przez wykwalifikowanego terapeutę jest znacznie efektywniejsza.
3. Na podstawie analizy wyników badań stwierdza się również, że stosowanie ćwiczeń asymetrycznych przynosi duże korzyści terapeutyczne.
materiał z: http://actabalneologica.pl/pl/articles/item/17121/ocena_skutecznosci_kinezyterapii_w_leczeniu_zachowawczym_dzieci_ze_skolioza_idiopatyczna_i