Laminektomia to procedura chirurgiczna polegająca na usunięciu fragmentu tylnej części kręgosłupa w celu zniesienia ucisku na korzenie nerwowe biegnące w kanale kręgowym. Głównym wskazaniem do wykonania laminektomii jest stenoza, czyli patologiczne zwężenie światła kanału kręgowego.
Słowo laminektomia pochodzi z połączenia łacińskiego słowa lamina - określającego łuk kręgu oraz przyrostka -ektomia czyli wycięcie. Zatem laminektomia polega na wycięciu łuku kręgu, który jest kostną strukturą anatomiczną ograniczającą z tyłu kanał kręgowy. Historycznie jest to jedna z najstarszych procedur w chirurgii kręgosłupa, pierwszy zabieg został wykonany w 19-tym wieku. Przez lata był to jeden z częściej wykonywanych zabiegów chirurgicznych na kręgosłupie, obecnie wraz z pojawieniem się wielu nowych technik laminektomię wykonuje się rzadziej, niemniej występują określone wskazania, w których jest to metoda stosowana z wyboru.
Wskazania
Głównym wskazaniem do wykonania laminektomii lędźwiowej jest stenoza, czyli patalogiczne zwężenie światła kanału kręgowego. Do stenozy dochodzi najczęściej w wyniku procesu zapalnego, który obejmuje więzadło żółte (strukturę łącznotkankową wyściełającą kanał kręgowy) a także stawy międzykręgowe. Klasycznym objawem stenozy jest chromanie neurogenne, czyli ból kończyn dolnych występujący po przejściu nawet krótkiego dystansu. Często stenozie towarzyszy ból pleców, który może promieniować do kończyn dolnych. Podstawowe znaczenie w kwalifikacji do leczenia operacyjnego ma dignostyka radiologiczna, zwłaszcza badanie rezonansu magnetycznego, które szczegółowo uwidacznia kanał kręgowy i jego zawartość. Zdarza się, że w zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej więzadło żółte, które prawidłowo ma grubość 1-2 mm może osiągać grubość do 12 mm. Dodatkowy przerost stawów międzykręgowych może ograniczyć światło kanału kręgowego do zaledwie kilku milimetrów przekroju (prawidłowo ponad 13 mm). Ponieważ w przypadku stenozy zwyrodnieniowej patologia występuje w tylnej części kręgosłupa logicznym postępowaniem jest usunięcie właśnie tylnych elementów kręgosłupa, czyli wykonanie laminektomii.
Technika operacyjna
Klasyczna laminektomia polega na obustronnym usunięciu łuków kręgu wraz z wyrostkiem kolczystym. Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym, w ułożeniu na brzuchu. Po nacięciu skóry na długości ok. 12-15 cm (gdy zabieg wykonywany jest na jednym poziomie) odwarstwia i odcina się mięśnie przykręgosłupowe. Po zaopatrzeniu krwiawiących naczyń dokładnie odsłania się łuki kręgu oraz wyrostek kolczysty. Po usunięciu wyrostka kolczystego należy za pomocą wyspecjalizowanych narzędzi usunąć łuk kręgu oraz więzadło żółte. Na tym etapie należy zachować szczególną ostrożność, aby nie uszkodzić opony twardej oraz korzeni nerwowych. Cel zabiegu jest osiąnięty z chwilą uwidocznienia i uwolnienia korzeni nerwowych oraz worka oponowego (ilustracja obok). Typowo, przy braku komplikacji zabieg trwa około 1,5 godziny. Możliwa jest nawet znaczna utrata krwi.
Czego spodziewać się po zabiegu
Jeśli nie doszło do powikłań typowo po laminektomii konieczne jest pozostanie w łóżku przez około 2-3 dni, przy czym u osób w wieku podeszłym okres ten może się znacząco wydłużyć. Po tym czasie wskazane jest stopniowe uruchamianie, osoba operowana zazwyczaj może powrócić do codziennych czynności w ciągu 6 tygodni. Szwy skórne usuwane są po 10-14 dniach od zabiegu.
Możliwe powikłania
Podobnie jak każdy zabieg chirurgiczny laminektomia obarczona jest pewnym prawdopodobieństwiem wystąpienia powikłań. Najczęstsze to:
- uszkodzenie opony twardej, które czasem objawia się płynotokiem (wypływem płynu mózgowo-rdzeniowego przez ranę). Gdy ilość wypływającego płynu mózgowo-rdzeniowego jest duża może wystąpić ból głowy. Powikłanie to występuje rzadko, bo u ok. 1-5% operowanych pacjentów, w zależności od ośrodka. Przy reoperacjach ryzyko wystąpienia płynotoku jest wielokrotnie większe.
- uszkodzenie korzeni nerwowych. Stosunkowo rzadkie (1-10%), jeśli wystąpi to najczęściej pod postacią drętwienia w kończynie dolnej. Prawie zawsze ma charakter przemijający.
- niestabilność. U niektórych pacjentów usunięcie tylnej części kręgosłupa destabilizuje kręgosłup i po kilku latach może prowadzić do niestabilności, wymagającej zabiegu stabilizacji. Zjawisko niestabilości po laminektomii jest stosunkowo słabo zbadane, przyjmuje się, że może dotyczyć od 5 nawet do 30% pacjentów.
- inne powikłania, jak infekcja czy krwotok nie są znacząco częstsze, niż w przypadku innych zabiegów operacyjnych na kręgosłupie.
