stosowanie leków przeciwbólowych w ciąży, leki przeciwzapalne, przeciwbólowe

Leki przeciwbólowe i te spośród leków przeciwzapalnych które są stosowane jako leki przeciwbólowe są bezapelacyjnie jedną z najczęściej stosowanych grup leków. Niektóre z nich są dostępne w sprzedaży odręcznej, co powoduje, że bywają stosunkowo często nadużywane, a rzetelna, fachowa porada farmaceuty ma znaczenie zasadnicze.
Podstawowym zagrożeniem powodowanym przez wszystkie leki o działaniu przeciwzapalnym są uszkodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego, które mogą prowadzić do krwawień a nawet krwotoków. Krwotoki są też najczęstszą przyczyną zgonu u osób zażywających te leki. W Polsce status OTC mają: kwas acetylosalicylowy, ibu-profen, naproksen i diklofenak. Zagrożenie występujące podczas krótkotrwałego zażywania leków w zalecanych dawkach nie jest wielkie, ale nie można go lekceważyć. Zagrożenia takiego nie powoduje pa-racetamol, nie działający przeciw-zapalnie. Jak się wydaje, zagrożenia krwawieniem z przewodu pokarmowego nie wykazuje też meta-mizol, ale nadanie temu lekowi statusu OTC jest sprawą dyskusyjną, z uwagi na niektóre zastrzeżenia wysuwane pod jego adresem.
Ważnym zagadnieniem jest stosowanie leków przeciwbólowych u kobiet ciężarnych. Starego powiedzenia, że kobieta w ciąży powinna wąchać kwiaty, słuchać muzyki i czytać poezje, a nie zażywać leki, często nie daje się zrealizować. Wiele stanów wymaga podawania leków, a wybór odpowiedniego środka w ciąży jest sprawą niezmiernie ważną.
Dotychczas uważano, że leki o działaniu przeciwzapalnym nie powinny być stosowane w III trymestrze ciąży, ponieważ z jednej strony mogą hamować czynność porodową (hamują bowiem syntezę niezbędnych dlatego procesu prosta-glandyn) z drugiej - mogą powodować przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego (Botalla), co może prowadzić m.in. do nadciśnienia płucnego u dziecka. Ograniczenia te nie stosują się do paracetamolu, który nie działa przeciwzapalnie i nie hamuje in vivo syntezy prosta-glandyn.
Natomiast większość leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych jest - jak dotychczas - zaliczana do kategorii B (amerykańskiej) dopuszczalności stosowania w I i II trymestrze ciąży, co oznacza że mogą one być stosowane w razie zdecydowanej konieczności (jest to określenie bardzo pojemne, praktycznie dopuszczające swobodne zastosowanie leku). Wiele jednak wskazuje, że stan ten może w niedługim czasie zmienić się zasadniczo. Opublikowano ostatnio bowiem co najmniej dwie prace, wskazujące że nasze dotychczasowe poglądy na nieszkodliwość stosowania i leków przeciwzapalnych w I i II trymestrze ciąży nie są w pełni uzasadnione, a leki te mogą prowadzić do znacznego zwiększenia ryzyka poronienia.
W sierpniu br. w British Medical Journal (Li DK, Liu L, Odouli R: „Exposure to non-steroidal anti-in-flamma-tory drugs during pregnan-cy and risk of miscarriage: popula-tion based cohort study". BMJ. 2003; 327:368) opublikowano pracę, w której przeanalizowano przebieg ciąży u ponad 1500 kobiet, z których część zażywała różne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Kobiety podzielono na 4 grupy: zażywające paracetamol, kwas acetylosalicylowy, tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne (nlpz) i nie zażywające żadnych leków przeciwbólowych. Wyniki pracy obalają dotychczasowe poglądy na bezpieczeństwo tych leków dla ciąży i płodu. Okazało się, że w porównaniu z grupą kontrolną (nie zażywającą leków), ryzyko poronienia u kobiet zażywających leki przeciwzapalne (nlpz) było prawie dwukrotnie większe. Kwas acetylosalicylowy również powodował zwiększenie zagrożenia poronieniem, chociaż ryzyko było mniejsze niż po nlpz. Natomiast paracetamol w opinii autorów zagrożenia takiego nie powodował.
Okazało się też, że największe za-grożenie (kilkakrotne zwiększenie ryzyka poronienia) występowało, gdy leki o działaniu przeciwzapalnym były stosowane dłużej niż tydzień, a także gdy kobieta przyjmowała je w okresie do 7 dni od dnia zajścia w ciążę.
Omawiana praca nie jest jedyną publikacją sygnalizującą to zagrożenie. W r. 2001 ukazała się praca Nielssena i wsp. (Nielsen GL, So-rensen HT, Larsen H, Pedersen L: „Risk of adverse birth outcome and miscarriage in pre-gnant users of non-steroidal anti-inflammatory drugs: po-pulation based obsen/ational study and case-control stu-dy." BMJ. 2001; 322:266-70), w której uzyskano podobne wyniki. Do pracy tej jednak zgłoszono sporo zastrzeżeń, związanych głównie z tym, że autorzy opierali się wyłącznie na ludnościowych bazach danych, co do rzetelności których i poprawności nasuwało się wiele wątpliwości. Faktem jest jednak, że wnioski wypływające z tej wcześniejszej pracy zostały potwierdzone w ocenie Li.
Problem wymaga - zgodnie z opinią autorów - dalszych, bardziej liczebnych badań. Z pewnością niezbędne jest zbadanie i porównanie zagrożenia powodowanego przez indywidualne leki. Można spodziewać się, że omówione wyniki staną się podstawą do dyskusji co do zmiany kwalifikacji dopuszczalności stosowania leków przeciwzapalnych we wczesnym okresie ciąży. Z przedstawionych prac wynika jednak jednoznacznie, że do stosowania leków o działaniu przeciwzapalnym w ciąży, należy podchodzić z wielką ostrożnością. Wyniki te - jak się wydaje - upoważniają też do wniosku, że spośród leków przeciwbólowych najmniejsze, wg dotychczasowych danych - pomijalne, zagrożenie dla ciąży powoduje paracetamol.

 

źródło: Biuletyn informacyjny OIPiP