,,Skuteczność i bezpieczeństwo akupunktury, masażu i zabiegów manualnych w leczeniu nieswoistego bólu okolicy kręgosłupa - przegląd systematyczny
Wprowadzenie
Ból okolicy kręgosłupa jest częstą dolegliwością w populacjach krajów rozwiniętych. Skuteczność licznych konwencjonalnych metod leczenia tej dolegliwości jest ograniczona i tylko w niewielu przypadkach potwierdzona w odpowiednich badaniach klinicznych. Częste niepowodzenia leczenia skłaniają chorych do szukania pomocy w medycynie niekonwencjonalnej. Najczęściej stosowanymi niekonwencjonalnymi technikami w leczeniu bólu okolicy kręgosłupa są zabiegi manualne na kręgosłupie (w tym zabiegi kręgarskie [tzw. chiropraktyka]), masaż i akupunktura.
Pytanie kliniczne
Jakie są skuteczność i bezpieczeństwo stosowania akupunktury, masażu i zabiegów manualnych w leczeniu nieswoistego bólu okolicy kręgosłupa?
Metodyka
Przegląd systematyczny obejmujący opublikowane od 1995 roku przeglądy badań z randomizacją oraz nieuwzględnione w tych przeglądach, późniejsze badania z randomizacją; dane dotyczące bezpieczeństwa stosowanego leczenia uzyskiwano z badań obserwacyjnych.
Dobór publikacji
Analizą objęto badania z randomizacją i przeglądy badań z randomizacją, w których oceniano skuteczność i bezpieczeństwo stosowania akupunktury, masażu lub zabiegów manualnych w porównaniu z innymi metodami leczenia nieswoistego bólu okolicy kręgosłupa, tzn. niezwiązanego z określoną wykrywalną przyczyną, taką jak zapalenie, nowotwór, osteoporoza, złamanie czy zespół korzeniowy.
Interwencja
W grupach eksperymentalnych stosowano: akupunkturę, masaż albo zabiegi manualne w zakresie kręgosłupa.
W grupach kontrolnych stosowano: niesteroidowe leki przeciwzapalne (NSLPZ) ogólnie lub miejscowo, opiekę lekarza pierwszego kontaktu, ćwiczenia fizyczne, edukację chorych, przezskórną stymulację elektryczną nerwów (transcutaneous electrical nerve stimulation - TENS), pozorowaną akupunkturę, pozorowaną laseroterapię, relaksację mięśni, noszenie gorsetu, odpoczynek w łóżku, diatermię albo nie stosowano żadnego leczenia.
Punkty końcowe lub oceniane zmienne
1) sprawność ruchowa, 2) natężenie bólu, 3) zużycie leków przeciwbólowych, 4) objawy niepożądane.
Wyniki
Akupunktura. Analizą objęto 3 badania wtórne (1 metaanalizę i 2 artykuły przeglądowe obejmujące łącznie 14 badań) i 6 opublikowanych później badań z randomizacją. W większości badań oceniano skuteczność akupunktury w leczeniu przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa; nie ma danych na temat skuteczności tej interwencji w leczeniu bólu ostrego. Wiarygodność starszych badań uwzględnionych w artykułach przeglądowych była mała, a różnorodność stosowanych technik akupunktury, rodzaju i czasu trwania bólu oraz sposobów mierzenia skutków interwencji nie pozwoliła na wyciągnięcie jednoznacznych wniosków o skuteczności tej metody. Wyniki nowszych badań z randomizacją, w których wzięło udział łącznie 689 osób, sugerują, że skuteczność akupunktury: 1) jest większa w porównaniu z niestosowaniem żadnej interwencji leczniczej lub leczeniem pozorowanym; 2) nie różni się znamiennie od innych interwencji o kwestionowanej wartości w leczeniu przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa, takich jak TENS (część badań sugeruje przewagę akupunktury nad tą metodą) czy NSLPZ; 3) jest mniej skuteczna od masażu. Według autorów przeglądu skuteczność akupunktury w leczeniu bólu okolicy kręgosłupa wciąż nie jest ustalona.
Akupunktura wydaje się bezpieczną metodą leczenia. Oceniając ponad 66000 zabiegów, opisano tylko 50 przypadków powikłań, z których najczęstsze to zasłabnięcie, niespodziewane zaostrzenie objawów i ból w miejscach wkłuć igieł. W innym badaniu, oceniającym blisko 250 000 zabiegów, najgroźniejsze powikłania to 2 przypadki odmy opłucnowej i 2 złamania igły. Niewielkie krwawienie obserwowano podczas 15% zabiegów.
Masaż. Analizą objęto 2 przeglądy systematyczne (łącznie 5 badań, w których masaż był interwencją stosowaną w grupie kontrolnej) i 3 opublikowane później badania z randomizacją. Na podstawie 5 badań uwzględnionych w tych przeglądach nie można było wnioskować o skuteczności tego postępowania, ponieważ sposób masażu był opisany zdawkowo. Wyniki 3 nowszych badań z randomizacją, w których oceniano skuteczność masażu w leczeniu podostrego i przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa, sugerują, że skuteczność masażu jest większa, zwłaszcza w odniesieniu do sprawności ruchowej i zmniejszenia bólu, w porównaniu z ćwiczeniami fizycznymi, ćwiczeniami rozluźniającymi mięśnie, akupunkturą i leczeniem pozorowanym.
Objawy niepożądane związane z masażem występują prawdopodobnie bardzo rzadko. Najczęściej są to ból i dyskomfort podczas masażu lub niedługo po jego zakończeniu (=<10% pacjentów) oraz reakcje alergiczne na olejki stosowane podczas masażu. Niezwykle rzadko zdarza się złamanie kości lub pęknięcie wątroby. Proponowane przeciwwskazania do masażu to: zakrzepica żył głębokich, oparzenie, zakażenie lub inna choroba skóry, otwarte rany, złamania kości i zaawansowana osteoporoza. Około 10% pacjentów wkrótce po masażu zgłasza nasilenie dolegliwości.
Zabiegi manualne. Analizą objęto 3 przeglądy systematyczne (łącznie 52 badania), które sugerują, że zabiegi manualne w zakresie kręgosłupa mają umiarkowany, krótkotrwały korzystny efekt w leczeniu ostrego i przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa, w porównaniu z leczeniem uznanym za nieskuteczne (stosowanie wyciągu, noszenie gorsetu, leżenie w łóżku, stosowanie żelu miejscowo, diatermia) lub niestosowaniem żadnej interwencji kontrolnej. Nie wykazano natomiast wyraźnie większej lub mniejszej skuteczności zabiegów manualnych w porównaniu z innymi uznanymi standardowymi sposobami leczenia (opieka lekarza pierwszego kontaktu, stosowanie leków przeciwbólowych, fizjoterapia, ćwiczenia fizyczne i wczesny powrót do normalnej aktywności).
Chorzy często zgłaszają nieznaczne objawy niepożądane związane z zabiegami manualnymi. O poważnych objawach niepożądanych związanych z zabiegami manualnymi w zakresie kręgosłupa donoszono jedynie w formie opisów przypadków, w których przypisywano je zabiegom w obrębie kręgosłupa szyjnego, nieprawidłowemu rozpoznaniu choroby, współistniejącej przepuklinie jądra miażdżystego lub nieprawidłowej technice zabiegu.
Wnioski
Skuteczność akupunktury w leczeniu przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa jest niepewna, chociaż wydaje się większa w porównaniu z niestosowaniem żadnej interwencji leczniczej i porównywalna z efektami innych zabiegów o niepewnej skuteczności. Nie przeprowadzono badań klinicznych dotyczących skuteczności akupunktury w leczeniu bólu ostrego.
Dostępne dane sugerują, że masaż jest skutecznym sposobem leczenia podostrego i przewlekłego bólu okolicy kręgosłupa.
Spośród niekonwencjonalnych metod leczenia bólu okolicy kręgosłupa najwięcej badań poświęcono zabiegom manualnym. Zabiegi te mają potwierdzony, umiarkowany korzystny wpływ w leczeniu bólu ostrego i przewlekłego. Według autorów przeglądu korzystny efekt zabiegów manualnych nie różni się od efektów innych, uznanych metod leczenia.
Objawy niepożądane związane ze stosowaniem akupunktury, masażu lub zabiegów manualnych są bardzo rzadkie i zwykle łagodne.
Ogólna ocena skuteczności akupunktury, masażu i zabiegów manualnych w leczeniu nieswoistego bólu okolicy kręgosłupa jest trudna ze względu na brak standardów wykonywania zabiegów. Według autorów przeglądu, jeśli brać pod uwagę względne bezpieczeństwo tych metod leczenia oraz, w przypadku masażu i zabiegów manualnych, prawdopodobnie porównywalną ze standardowymi metodami leczenia skuteczność - wybór postępowania może zależeć od indywidualnych oczekiwań i preferencji pacjentów.
Opracowali: lek. Aleksander Gałaś,
lek. Jan Brożek, prof. dr med. Roman Jaeschke
Konsultował dr med. Janusz Bromboszcz
Wydział Rehabilitacji AWF w Krakowie"
ze strony medycyna praktyczna mp.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz