Rehabilitacja kardiologiczna

Większość z nas wie, że po urazach ortopedycznych, aby wrócić do pełnej sprawności niezbędna jest rehabilitacja. Zupełnie inaczej jest z pacjentami kardiologicznymi. Niewiele osób wie o istnieniu rehabilitacji kardiologicznej, a nawet Ci co wiedzą rzadko z niej korzystają. Dla kogo jest rehabilitacja kardiologiczna i co możemy dzięki niej zyskać?

Co to jest rehabilitacja kardiologiczna?
Rozwój metod diagnostycznych i leczniczych w kardiologii umożliwia ratowanie życia i zdrowia w przypadkach bardzo trudnych, wymagających systematycznej i kompleksowej rehabilitacji w celu jak najszybszego powrotu pacjentów do zdrowia. Rehabilitacja kardiologiczna to odpowiednio dobrany i dawkowany wysiłek fizyczny dostosowany do aktualnego stanu układu sercowo-naczyniowego pacjenta, oraz cały program innych zmian zmierzający do poprawy stanu chorego.

W ostatnich latach wskazania do rehabilitacji kardiologicznej uległy znacznemu rozszerzeniu, w związku z tym obejmuje ona większość pacjentów ze schorzeniami układu krążenia i dotyczy osób:

• z chorobą niedokrwienną serca
• po angioplastyce wieńcowej (polega na umieszczeniu balonika w miejscu zwężenia naczynia i rozprężeniu go w celu zwiększenia światła tętnicy wieńcowej)
• po zawale mięśnia sercowego
• po operacjach kardiochirurgicznych (zastawek, po wszczepieniu pomostów aortalno-wieńcowych, po transplantacji serca)
• z niewydolnością serca
• po wszczepieniu stymulatora, kardiowertera- defibrylatora
• z wrodzonymi i nabytymi wadami serca

Rehabilitacja kardiologiczna stosowana we wszystkich etapach leczenia wpływa na:

• skrócenie czasu leczenia, pobytu w szpitalu
• wcześniejszy powrót do aktywnego życia, do pracy zawodowej
• odzyskanie jak największej sprawności
• utrwalenie efektów leczenia
• modyfikację stylu życia
• poprawę jakości życia

Systematyczna aktywność fizyczna będąca podstawą rehabilitacji kardiologicznej przynosi bardzo pozytywne skutki:

• poprawia sprawność i wydolność fizyczną, siłę mięśni
• poprawia profil lipidowy
• wpływa korzystnie na metabolizm glukozy
• redukuje ciśnienie skurczowe i rozkurczowe
• pomaga utrzymać prawidłową masę ciała, poprawia metabolizm (zapobiega otyłości)
• wpływa korzystnie na psychikę ( zmniejsza dolegliwości lękowych i depresyjnych)
• zmniejsza ryzyko powtórnego zachorowania

Rehabilitacja kardiologiczna składa się z 3 etapów.

Etap I
Obejmuje rehabilitację w szpitalu po incydencie kardiologicznym. Odbywa się najczęściej na: sali intensywnej opieki kardiologicznej, oddziale pooperacyjnym lub oddziale kardiologii i chorób wewnętrznych, bądź rehabilitacji kardiologicznej.
Szpital jest miejscem, w którym pacjenci kardiologiczni rozpoczynają kompleksowy program rehabilitacji. Składa się on z ćwiczeń, psychoterapii oraz edukacji w zakresie zdrowego stylu życia. Celem rehabilitacji jest jak najszybsze osiągnięcie przez chorego samodzielności w zakresie czynności dnia codziennego oraz przeciwdziałanie skutkom unieruchomienia.
Chorzy wypisywani ze szpitala po leczeniu zachowawczym lub operacyjnym powinni kontynuować rehabilitację, gdyż nie są jeszcze dostatecznie przygotowani do podjęcia obciążeń czekających ich w życiu codziennym.

Etap II
Jest realizowany w warunkach stacjonarnych (na oddziałach rehabilitacji kardiologicznej lub w szpitalach uzdrowiskowych rehabilitacji kardiologicznej), ambulatoryjnych (poradnie lub zakłady rehabilitacji kardiologicznej) lub domowych (pod nadzorem poradni rehabilitacji kardiologicznej, poradni kardiologicznej, pod nadzorem telemedycznym). Czas trwania II etapu rehabilitacji powinien wynosić 4-12 tygodni.
W tym etapie stosuje się różnych rodzaje i formy treningu:

• trening wytrzymałościowy z wykorzystaniem rowerków stacjonarnych (cykloergometrów) lub bieżni ruchomych
• trening na cykloergometrze metodą interwałową – dla pacjentów o słabszej wydolności lub trening na cykloergometrze metodą ciągłą – dla pacjentów z lepszą kondycją fizyczną
• trening oporowy z pomocą hantli, taśm elastycznych lub urządzenia Atlas stosuje się w celu zwiększenia siły mięśni i wytrzymałości mięśniowej, siły ogólnej, wydolności układu sercowo-naczyniowego
• ćwiczenia ogólnousprawniające (obejmują ćwiczenia rozluźniające, rozciągające, równoważne i zręcznościowe)
• rekreacyjne gry sportowe (tylko pod nadzorem fizjoterapeuty) – stosowane u pacjentów w dobrym stanie ogólnym
• ćwiczenia w wodzie – mogą być polecane chorym nie mającym lęku przed wodą. Pływanie jako forma treningu wytrzymałościowego może być stosowana tylko u osób dobrze pływających
• ćwiczenia oddechowe – polegają na wyuczeniu prawidłowej mechaniki oddychania, kształtują klatkę piersiową i prawidłową sylwetkę, zwiększają też wydolność układu oddechowego (np.pogłębianie wdechu, wydłużanie wydechu, oporowe)

W II etapie usprawniania sesje treningowe przeprowadza się 3-5 razy w tygodniu, a ćwiczenia powinny trwać 30-45 minut dziennie (nie dotyczy pacjentów z niewydolnością serca i niską tolerancją wysiłku).

Etap III
Rehabilitacja ambulatoryjna późna. Może być realizowana przez poradnie rehabilitacji kardiologicznej, poradnie kardiologiczne lub samodzielnie przez pacjenta. Jej celem jest dalsza poprawa tolerancji wysiłku, podtrzymanie dotychczasowych efektów leczenia oraz zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby. Powinna trwać do końca życia.
W III okresie usprawniania sesje treningowe przeprowadza się 3-5 razy w tygodniu, a ćwiczenia powinny trwać 30-45 minut dziennie (nie dotyczy pacjentów z niewydolnością serca i niską tolerancją wysiłku). Stosuje się takie same formy treningu jak w etapie II.

Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej
Polecane formy aktywności ruchowej dla pacjentów ze schorzeniami układu krążenia:

• spacery, szybkie marsze ( nawet do kilku kilometrów dziennie)
• Nordic Walking
• jazda na rowerze
• pływanie
• aqua aerobic
• rekreacyjne uprawianie sportu ( tenis, jazda na nartach, taniec itp.)
• gimnastyka

Ćwiczenia będą bezpieczniejsze jeśli zmierzy się ciśnienie i tętno przed rozpoczęciem i po zakończeniu ćwiczeń.

Problemy podczas rehabilitacji kardiologicznej
Ćwiczenia należy przerwać jeśli :

• pojawi się złe samopoczucie, ból wieńcowy lub duszność
• pojawią się bóle i zawroty głowy
• pojawią się inne niepokojące objawy
• w przypadku dużego zmęczenia
• jeśli tętno będzie: nieregularne, powyżej wyznaczonego przez fizjoterapeutę limitu lub będzie się obniżało

Brak ruchu, mała aktywność fizyczna niekorzystnie wpływają na układ krążenia i zwiększają ryzyko wystąpienia incydentu wieńcowego. Prowadzą także do otyłości, a co za tymi idzie wielu problemów zdrowotnych. Należy pamiętać, że prawidłowo prowadzony program rehabilitacji jest bardzo ważnym elementem powrotu do zdrowia oraz satysfakcjonującego życia pacjentów kardiologicznych. Aktywność fizyczna (rehabilitacja kardiologiczna) oprócz poprawy wydolności i sprawności fizycznej powoduje także wydzielanie endorfin tzw. hormonów szczęścia, zwiększa poczucie własnej skuteczności oraz pomaga odzyskać wiarę w swoje możliwości.